راهکارهای افزایش رزق و روزی

خداوند تبارک و تعالی که موجودات عالم را آفریده است ، متکفّل روزی آنان نیز شده است و به همه آنان به موقع و در جای خود، روزی می دهد :

« وَما مِنْ دآبَّهٍ فِی الْأَرْضِ إِلّا عَلَی اللَّهِ رِزْقُها وَیَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَمُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فِی کِتابٍ مُبِینٍ »

«هیچ جنبنده ای در زمین نیست مگر این که روزی او بر خداست؛ او قرارگاه و محلّ نقل و انتقالشان را می داند، همه این ها در کتاب آشکاری (لوح محفوظ) ثبت است»

این آیه شریفه، صریحاً اعلام می کند که هیچ کس نباید نگران روزی خود باشد، خداوند به تمام موجودات، هر کجا که باشند و در هر موضع و شرایطی که قرار گیرند، سهم آنان از روزی، را می رساند .

خداوندی که روزی طفل را در رحم مادر می رساند و از طریق خون مادر، روزی او را تأمین می کند و قبل از تولدش نیز روزی او را به صورت شیر در سینه مادرش آماده می سازد ،

سپس طفل به دنیا می آید، آن گاه توسّط پدر و مادر مهربان ، غذای او را می رساند ، چنین پروردگاری ، هیچ موجودی را بدون روزی نمی گذارد .

البتّه روی حکمت و مصلحتی که خداوند خود می داند، روزی انسان ها را کم و زیاد قرار داده است؛ بعضی در وسعت و گشایش، برخی در فقر و تنگدستی و عدّه ای نیز در زندگی متوسّطی قرار دارند.

«لَهُ مَقالِیدُ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشَآءُ وَیَقْدِرُ إِنَّهُ بِکُلِ ّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ»؛

«کلید آسمان ها و زمین از آن اوست، روزی را برای هر کس که بخواهد گسترش می دهد و برای هر کس بخواهد محدود می سازد، او از همه چیز آگاه است»

اسباب افزایش روزی

از آیات و روایات چنین استفاده می شود که رعایت اموری چند، اسباب افزایش، یا کم شدن روزی انسان می گردد، در اینجا به بعضی از آن ها اشاره می کنیم .

۱) شکر

نخستین چیزی که در افزایش روزی بلکه هر نعمتی، نقش مؤثّر و چشمگیری دارد، «شکر گزاری» در پیشگاه خداوند است،

«لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ»

«اگر شکر کردید، (نعمت را) بر شما زیاد می کنیم»

شکر نعمت؛ یعنی استفاده صحیح و بهینه از نعمت و قدردانی و سپاس از صاحب نعمت و این نشان دهنده شایستگی و لیاقتی است که موجب می شود خداوند آن را افزایش دهد.

۲) ایمان و تقوا

«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِم بَرَکاتٍ مِنَ السَّمآءِ وَالأَْرْضِ»

«هر گاه مردم روی زمین ایمان می آورند و تقوا پیشه می کردند، برکات آسمان ها و زمین را بر روی آنان می گشودیم».

«وَمَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً * وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ»؛

«کسی که تقوای الهی پیشه کند، خداوند برای او گشایش ایجاد می کند و از راهی که تصوّرش را نمی کرد، روزی می رساند»

۳) پرهیز از مردم آزاری

از اموری که سبب افزایش روزی می شود، «دوری از آزار مردم» است. امام صادق علیه السلام فرمود :

«کَفُّ الْأَذی وَقِلَّهُ الصَّخْبِ یَزِیدانِ فِی الرِّزْقِ»؛

«ترک مردم آزاری و جار و جنجال، روزی را افزایش می دهد»

۴) همیشه با وضو بودن

رسول خداصلی الله علیه وآله در پاسخ به مردی که عرض کرد: دوست دارم روزی من افزایش یابد، فرمود:

«دُمْ عَلَی الطَّهارَهِ یُوَسِّعْ عَلَیْکَ فِی الرِّزقِ»؛

«همیشه با وضو باش، روزی تو افزایش خواهد یافت»

۵) ازدواج

قرآن کریم می فرماید:

«وَأَنْکِحُوا الْأَیامَی مِنْکُمْ وَالصّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَإِمآئِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَرَآءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»؛

«مردان و زنان بی همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکار را، اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی نیاز می سازد، خداوند گشایش دهنده و آگاه است»

رسول خداصلی الله علیه وآله نیز فرمود:

«اِتَّخِذُوا الْأَهْلَ فَإِنَّهُ أَرْزَقُ لَکُمْ»؛ «همسر بگیرید؛ زیرا روزی شما را افزایش می دهد»

امام صادق علیه السلام هم فرمود:

«الرِّزْقُ مَعَ النِّسآءِ وَالْعِیالِ»؛ «روزی، با زن و فرزند است»

۶) دعا

از جمله اموری که سبب افزایش روزی می شود، « دعا » است. دعا اثرات فراوانی دارد و در هر زمینه ای، کلید گشایش کار است،از جمله در زمینه افزایش روزی که دعاهای فراوانی برای آن ذکر شده است .

معاویه بن عمّار می گوید : از امام صادق علیه السلام خواستم دعایی برای ازدیاد روزی به من تعلیم کند ، حضرت، دعایی را به من تعلیم داد که هیچ چیز بهتر از آن برای جلب روزی نیافتم. حضرت به من فرمود برای گشایش در روزی چنین بگو:

«اَللَّهُمَّ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ الْواسِعِ اْلحَلالِ الْطَّیِّبِ رِزْقاً واسِعاً حَلالاً طَیِّباً بَلاغاً لِلدُّنْیا وَالْآخِرَهِ صَبَّاً صَبّاً هَنِیئاً مَرِئیاً منْ غَیْرِ کَدٍّ وَلا مَنٍ ّ مِنْ أَحَدِ خَلْقِکَ إِلّا سِعَهً مِنْ فَضْلِکَ الْواسِعِ فَإنِّکَ قُلْتَ وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ، فَمِنْ فَضْلِکَ أَسْأَلُ وَمِنْ عَطِیَّتِکَ أَسْأَلُ وَمِنْ یَدِکَ الْمَلآءِ أَسْأَلُ»

«پروردگارا! از فضل گسترده، حلال و طیّب خود، روزی وسیع، حلال و طیّب که برای دنیا و آخرت من کافی، دائمی و گوارا باشد، به من عطا فرما؛ روزی ای که بدون رنج و سختی و بدون منّت از طرف احدی از مخلوقات تو باشد و تنها رزقی باشد که با وسعت فضل تو نصیب من گردد؛ زیرا تو خود فرموده ای که از فضل خداوند سؤال کنید، من هم از فضل تو سؤال می کنم و از عطای تو در خواست می کنم، واز دست پر برکت تو (حاجتم را) می خواهم»

آنچه ذکر شد، اموری بود که سبب افزایش روزی می شود؛ البتّه ممکن است امور دیگری نیز باشد که قطعاً هست ما به ذکر همین موارد از باب نمونه اکتفا نمودیم.

گناه و کم شدن روزی

در مقابل اسباب و عواملی که موجب افزایش روزی بودند ، گناه و معصیّت، تأثیر مهمّی بر رزق و روزی انسان گذاشته و سبب کم شدن رزق و روزی می گردند. خداوند تبارک و تعالی در این مورد می فرماید:

«وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنْکاً»؛

«هر کس از ذکر خداوند دوری کند، زندگی بر او سخت و ناگوار خواهد شد».

تأثیر گناه بر روزی از دیدگاه روایات

روایاتی که از معصومین علیهم السلام پیرامون نقش گناه در تنگدستی و کم شدن روزی انسان رسیده، فراوان است که به ذکر چند مورد، از باب نمونه اکتفا می شود :

الف) فضیل بن یسار از امام باقرعلیه السلام نقل می کند که حضرت فرمود: «إِنَّ الْعَبْدَ لَیَذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَزْوی عَنْهُ الرِّزْقَ»؛ «بنده خدا مرتکب گناهی می شود و در نتیجه روزی اش از او باز گرفته می شود».

ب) امیرالمؤمنین علیه السلام نیز فرمود: «تَوَقُّوا الذُّنُوبَ، فَما مِنْ بَلِیَّهٍ وَلا نَقْصِ رِزْقٍ إِلّا بِذَنْبٍ حَتَّی الْخَدْشَ وَالْکَبْوَهَ وَالْمُصِیبَهَ، قَالَ اللَّهُ تَعالی «وَما أَصابَکُمْ مِنْ مُصِیبَهٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُوا عَنْ کَثِیرٍ». «از گناه پرهیز کنید؛ زیرا هیچ بلایی و کمبود رزقی نیست مگر به خاطر گناه؛ حتّی خدشه ای که بر بدن وارد می شود، پایی که به جایی بر خورد می کند و مصیبتی که پیش می آید، همه بر اثر گناه است؛ چون خداوند فرموده است: هر مصیبتی که برای شما پیش می آید به دلیل کاری است که انجام داده اید، با این که بسیاری از آن ها را خداوند عفو کرده است».

ج) همچنین فرمود: «اِحْذَرُوا الذُّنُوبَ فَإِنَّ الْعَبْدَ لَیَذْنِبُ فَیُحْبَسُ عَنْهُ الرِّزْقَ»؛ «از گناه دوری کنید، چه بسا بنده ای گناه می کند و همین امر موجب می شود که روزی اش از او حبس شود»

د) امام صادق علیه السلام فرمود: «إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَأْتی الذَّنْبَ فَیَحْرمُ بِهِ الرِّزْقَ»؛ «مؤمن گاهی گناه می کند و سبب محرومیّت وی از روزی اش می شود».

پرسش و پاسخ

گاهی پرسش می شود: اگر گناه سبب کم شدن روزی انسان و زوال نعمت می شود، پس چگونه است که برخی از افراد آلوده، گناهکار و بی تقوا، زندگی مرفّهی داشته و از امکانات فراوانی برخوردار می باشند و گناه آنان، تأثیری در زندگی ایشان نداشته است؟

در پاسخ باید گفت: آنچه را که بعضی به دست می آورند، روزی نیست بلکه مال حرامی است که باید حساب آن را به سختی پس دهند و عقوبت آن را متحمّل شوند. روزی آن است که از طریق حلال و شرعی با عنایت خدا به انسان برسد، علاوه بر این که گاهی نعمت برای گنهکاران جنبه استدراج دارد؛ یعنی خداوند به آنان نعمت و مال فراوان می دهد؛ امّا در نهایت آن نعمت را از آنان گرفته و دچار کیفر سختی می شوند.

گناه عامل گرانی

از برخی روایات استفاده می شود که گناه، در گرانی کالاها، سود تجارت، کم شدن باران و…تأثیر مستقیم دارد. علیّ بن ابی طالب علیه السلام از رسول خداصلی الله علیه وآله نقل می کند که حضرت فرمود: «اِذا غَضِبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلی أُمَّهٍ وَلَمْ یَنْزِلْ بِهَا الْعَذابَ غَلَتْ أَسْعارُها وَقَصُرَتْ أَعْمارُها وَلَمْ تَرْبَحْ تُجَّارُها وَلَمْ تُزَکِّ ثِمارُها، وَلَمْ تَغْزِزْ اَنْهارُها وَحَبِسَ عَنْها أَمْطارُها وَسَلَّطَ عَلَیْها شِرارُها»؛ «هر گاه خداوند بر امّتی خشم و غضب کند و بلایی بر آنان نازل نکند، قیمت ها بالا می رود، عمرها کوتاه می شود، تجّار سود نمی برند، میوه ها خوب و مرغوب نمی شود، چشمه ها کم آب می شود، باران حبس می شود، و نمی بارد و افراد شرور و ناشایست بر مردم مسلّط می شوند».

پاداش سپاس و کیفر ناسپاسی

بدون شکّ، یکی از گناهان بزرگ، «کفران نعمت» است. کفران نعمت، گناهی است که در قرآن کریم نسبت به آن وعده عذاب داده شده و در چند مورد از آن به «کفر» تعبیر شده است: «لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَلَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ»؛ «اگر (بر نعمت های من) سپاس گویید، به راستی که نعمت را بر شما افزون می کنم و اگر ناسپاسی کنید، به حقیقت عذاب من (بر ناسپاسان) سخت است».

«وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْیَهً کانَتْ آمِنَهً مُطْمَئِنَّهً یَأْتِیها رِزْقُها رَغَداً مِنْ کُلِ ّ مَکانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِما کانُوا یَصْنَعُونَ»؛

«خداوند (برای آنان که کفران نعمت می کنند) مثلی زده است: منطقه آبادی را که امن، آرام و مطمئن بوده و همواره روزی اش به طور فراوان از هر مکانی فرا می رسید، امّا نعمت خدا را کفران کردند و خداوند به خاطر اعمالی که انجام می دادند، لباس گرسنگی و ترس، بر اندامشان پوشانید».

بعضی گفته اند: این داستان مربوط به گروهی از بنی اسرائیل بوده است که در منطقه آبادی می زیستند و بر اثر کفران نعمت، گرفتار قحطی و ناامنی شدند.

شاهد این سخن، حدیثی است که از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: «گروهی از بنی اسرائیل آن قدر زندگی مرفّهی داشتند که حتّی از مواد غذایی، مجسمه ای کوچک می ساختند و گاهی با آن بدن خود را نیز پاک می کردند امّا سرانجام کار آنان به جایی رسید که مجبور شدند همان مواد غذایی آلوده را بخورند».

این جریان، هشداری است به همه کسانی که گرفتار کفران نعمت هستند تا بدانند که اسراف، تبذیر و تضییع نعمت ها، جریمه ای سنگین و شکننده دارد.

هشداری است به کسانی که غذای اضافی امّا سالم را به زباله می ریزند.

هشداری است به کسانی که مواد غذایی مورد نیاز مردم را نابود می کنند تا قیمت آن ها پایین نیاید.

بنابراین، کفران نعمت نیز گناه است و اثر آن از دست دادن نعمت و کم شدن روزی می شود.

گناه، آن چنان اثر مخرّبی دارد که در روایات اسلامی آمده است: «بر اثر گناه، مردم از نعمت باران (و در نتیجه برکات آسمان و زمین) محروم می شوند».

ابوحمزه می گوید شنیدم که امام باقرعلیه السلام می فرماید: «ما مِنْ سَنَهٍ أَقَلُّ مَطَراً مِنْ سَنَهٍ وَلکِنَّ اللَّهَ یَضَعُهُ حَیْثُ یَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ إِذا عَمِلَ قَوْمٌ بِالْمَعاصِی صَرَفَ عَنْهُمْ ما کَانَ قَدَّرَ لَهُمْ مِنَ الْمَطَرِ فِی تِلْکَ السَّنَهِ إِلی غَیْرِهِمْ وَإِلَی الْفَیافِی والسِّحارِ وَالْجِبالِ…»؛ «خداوند هیچ سالی باران کمتر از سال دیگر نازل نمی کند ولکن هر کجا بخواهد قرار می دهد، هرگاه قومی گناه کنند، آنچه از باران برای آنان در آن سال مقدّر کرده بود، به سوی غیر آنان به صحراها، دریاها و کوه ها می فرستد».

از این روایت به خوبی استفاده می شود که گناه، سبب محرومیّت انسان ها از باران و نزولات آسمانی و در نتیجه، جامعه گرفتار خشکسالی و کمبود آب و کم شدن ارزاق نیز موجب گرانی قیمت ها و مشکلات فراوان دیگر می گردد.

• منبع : آثار گناه در زندگی و راه جبران – علی اکبر صمدی + موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان