بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
در این پست از سایت قطب نیز به برخی از فواید دعا کردن خواهیم پرداخت .
۱) کسب معرفت:
از شرایط دعا، به دست آوردن معرفت لازم برای شناخت خود و خداست. اینکه انسان بداند فقیر محض است و در همه چیز محتاج خداست و خداوند بینیاز از دیگران و برآورنده نیاز دیگران است و بداند که هیچ چیزی بدون اراده خداوند واقع نمیشود و هرچه را او اراده کند بیدرنگ محقق میشود. «انما امره اذا اراد شیئا ان یقول له کن فیکون» [۱] با این معرفت انسان با تمام وجود و با اخلاص دعا خواهد کرد و همین باعث اجابت آن میشود. امام صادق ـ علیه السّلام ـ در بیان آیه «فلیستجیبوا لی و لیؤمنوا بی» میفرمایند: « یعنی مردم بدانند که خداوند قادر است هر آنچه را بخواهند به آنان عطا کند.»[۲] و وقتی از آن حضرت درباره علت عدم استجابت دعا پرسیدند، فرمود: « چون شما کسی را میخوانید که او را نمیشناسید.»[۳]
۲) آرامش روانی:
گاهی انسان در زندگی روزمره خود گرفتار مشکلاتی میشود که بر طرف کردن آن از توانش خارج است. و « وارد آمدن فشار برای انجام کارهایی فراتر از توانمندیهای آدمی در وی اضطراب ایجاد میکند و این اضطراب را نمیتواند مدت درازی تحمل کند.»[۴] بهترین راه حل برای از بین بردن اضطراب و به دست آوردن آرامش، دعا و راز و نیاز با خداست چرا که دعا برقراری ارتباط بنده با خداست. خدایی که بر هر کاری تواناست. این ارتباط انسان را امیدوار و دلگرم به قدرتی برتر میکند که اگر صلاح بداند به راحتی آن فشارها و سختیها را برطرف میکند.
۳) خودسازی:
برقراری ارتباط با خداوند و با او به راز و نیاز پرداختن در صورتی امکانپذیر است که اعمال او خلاف خواست پروردگار نباشد. قرآن کریم میفرماید: « خداوند دعای کسانی را اجابت میکند که ایمان داشته باشند و عمل صالح انجام دهند» (شوری، ۲۶) پس سخن گفتن با خدا و طلب حاجت از او، دلی پاک و عملی صالح لازم دارد. چنانکه حضرت علی ـ علیه السّلام ـ میفرمایند:« پرهیزگار باشید و اعمالتان را صالح و درونتان را برای خدا خالص کنید تا خداوند دعایتان را اجابت کند.[۵]» و چون شرط به اجابت رسیدن دعا، ترک گناه است، کسی که حقیقتا درخواستی از خدا دارد، مراقب اعمال و رفتار خود خواهد بود.
۴) از بین بردن خودخواهی:
برای استجابت دعا بهتر است انسان اول برای دیگران دعا کند سپس برای خود. چنانکه امام صادق ـ علیه السّلام ـ میفرمایند: « هر کس چهل مؤمن را قبل از خود دعا کند، دعایش مستجاب میشود.»[۶] همچنین پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ میفرمایند:« وقتی کسی از شما دعا میکند آن را عمومیت دهد – و برای دیگران هم دعا کند – چرا که باعث اجابت دعاست.»[۷] طلب خیر برای دیگران در واقع مبارزه درونی با انحصار طلبی و خودخواهی است.
۵) نجات از دوزخ:
رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ میفرمایند: « در قیامت امر میشود عدهای را به جهنم ببرند ، خداوند به مالک جهنم میفرماید: به آتش بگو پاهایشان را نسوزاند چونکه با آن به مساجد میرفتند، صورتشان را نسوزاند به خاطر وضو گرفتنشان و دستهایشان را نسوزاند چون هنگام دعا دستها را بالا میگرفتند…»[۸]
۶) تشویق به فعالیت:
امام صادق ـ علیه السّلام ـ میفرمایند: « دعای چهار نفر اجابت نمیشود: یکی از آنها کسی است که در خانه بنشیند و از خدا روزی طلب کند.[۹]» و حضرت علی ـ علیه السّلام ـ میفرمایند: « دعا کننده بدون عمل مانند تیرانداز بدون کمان است که هیچ گاه دعای او به اجابت نمی رسد. » [۱۰] کسی که واقعا میخواهد دعا کند باید حداکثر شرایط اجابت آن را رعایت کند. یکی از آن شرایط کار همراه دعاست.
۷) محبوبیت نزد خدا:
انجام هر عبادتی انسان را محبوب درگاه حق تعالی میکند و دعا یکی از آن عبادات و بلکه افضل آن است. خداوند در قرآن کریم از حضرت ابراهیم به خاطر دعا کردنش تعریف و تمجید میکند.
« ان ابراهیم لحلیم اوّاه منیب»(هود/۷۵) امام باقر ـ علیه السّلام ـ در بیان این آیه میفرمایند:« اواه کسی است که بسیار دعا میکند.[۱۱]»
۸) جلب روزی:
خداوند روزی دهنده تمام مخلوقات است اما با دعا میتوان نعمتهای بیشتر و بهتری به سوی خود جلب کرد. پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ میفرمایند: « رزق و روزی به عدد قطرات باران از آسمان بر زمین نازل میشود تا هر کس به اندازه خود دریافت کند، لکن خداوند زیاده دهنده است پس از فضل خداوند نعمتهای بیشتری درخواست کنید.[۱۲]
۹) دفع بلا:
امام سجاد ـ علیه السّلام ـ میفرمایند: « دعا و بلا با هم هستند تا روز قیامت و دعا بلا را دفع میکند حتی در حالیکه نزول بلا قطعی شده باشد. » [۱۳] و حضرت علی ـ علیه السّلام ـ میفرمایند: « امواج بلا را با دعا دفع کنید.» [۱۴]
۱۰) تقویت روحیه احساس مسئولیت نسبت به جامعه :
دین اسلام همه ابعاد زندگی اجتماعی و فردی انسان را مورد توجه قرار داده است. همه افراد را نسبت به یکدیگر و جامعه مسئول میداند و این مسئولیت را در قالب امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یکی از فروع دین واجب کرده است و یکی از شرایط استجابت دعا را این وظیفه میداند. امیرمؤمنان میفرمایند: « امر به معروف و نهی از منکر کنید تا خداوند دعایتان را مستجاب کند.[۱۵]» و همچنین در وصیت خود به فرزندانش میفرماید: « امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید، مبادا خداوند اشرار امت را بر شما مسلط کند، بعد شما هرچه دعا کنید، اجابت نشود. » [۱۶]
۱۱) شفای دردها :
امام صادق ـ علیه السّلام ـ میفرمایند : « دعا کنید چرا که دعا شفا دهنده دردهاست » [۱۷]
۱۲) به دست آوردن منزلت نزد خدا :
امام صادق ـ علیه السّلام ـ میفرمایند: « نزد خداوند متعال، مقام و منزلتی هست که کسی به آن نمیرسد مگر با درخواست و دعا . » [۱۸]
محمد حسن باقری
[۱]. یس/۸۲
[۲] . علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۳۲۳.
[۳]. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۶۸.
[۴]. ریچارد/تکینسون، روانشناسی هیلگارد، ج ۲، ص ۱۵۲.
[۵]. شیخ حر عاملی، مستدرک الوسایل، ج ۵، ص ۲۶۹.
[۶]. شیخ کلینی، کافی، ج ۲، ص ۵۰۹.
[۷]. همان، ص ۴۸۷.
[۸]. ابن ابی جمهور احسائی، عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۶۰.
[۹]. شیخ کلینی، کافی، ج ۲، ص ۵۱۱.
[۱۰]. نهج البلاغه، ص ۵۳۴.
[۱۱]. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۹، ص ۲۹۳.
[۱۲]. همان، ص ۲۸۹.
[۱۳]. شیخ کلینی، کافی، ج ۲، ص ۴۶۹.
[۱۴]. نهج البلاغه، ص ۴۹۵، کلمات قصار ۱۴۶.
[۱۵]. شیخ حد عاملی، مستدرک الوسایل، ج ۵، ص ۲۶۶.
[۱۶]. نهج البلاغه، نامه ۴۷.
[۱۷]. شیخ کلینی، کافی، ج ۲، ص ۴۷۰.
[۱۸]. همان، ص ۴۶۶.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
در این پست از سایت قطب به بررسی فواید و ارزش دعا کردن و اینکه چرا باید دعا کنیم خواهیم پرداخت .
ارزش و اعتبار انسان به دعاست. خداوند می فرماید: ((قُلْ مَا یَعْبَؤا بِکُمْ رَبِّی لَوْلا دُعَاؤُکُمْ))؛ (1) «بگو: اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی کند».
دعا در روایات، هم سنگ نماز، ستون دین، (2) عبادت (3) و بلکه بزرگ ترین عبادت، (4) نور زمین و آسمان (5) و نیز کلید پیروزی و رستگاری، (6) سلاح مؤمن (7) و نافذتر از نیزه (8) بیان شده است.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «الدُّعَاءُ مُخُّ الْعِبَادَه؛ (9) مغز عبادت، دعاست». یعنی روح عبادت، دعاست. امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمودند: «الدُّعَاءُ مِفْتَاحُ الرَّحْمَه وَ مِصْبَاحُ الظُّلْمَهِ؛ (10) دعا کلید رحمت و چراغ تاریکی هاست».
همان گونه که روایت شده: «الصَّلَاه عَمُودُ الدِّینِ»، (11) در حدیث دیگری نیز آمده است: «الدُّعَاءُ عَمُودُ الدِّینِ؛ (12) دعا ستون دین است». امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: «أحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی الْأَرْضِ الدُّعَاءُ؛(13) بهترین کاری که خدا دوست دارد دعاست».
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «إِنَّ أَعْجَزَ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ الدُّعَاءِ؛ (14)آدم بدبخت و عاجز کسی است که حتی حال دعا هم ندارد». امام صادق علیه السلام فرمود: «إِنَّ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْزِلَهً لَا تُنَالُ إِلَّا بِمَسْأَلَهٍ؛ (15) خداوند مواهبی دارد که تا دعا نکنی به تو نمی دهد».
آن امام در روایت دیگری فرمودند: «إِنَّ الدُّعَاءَ یَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً». (16) یعنی اگر چیزی برای انسان مقدر شده باشد، با دعا می شود آن را عوض کرد؛ اگر چه محکم و استوار شده باشد.
از مسائل مهمی که جزو نیازهای انسان محسوب می شود، دعا و نیایش است. دعا مثل
خداجویی، از فطرت و ضمیر آدمی نشأت می گیرد. وقتی سیر و سیاحتی در این کره خاکی می کنیم و با ملت های مختلف و ادیان گوناگون و سنن و رسوم متفاوت آن ها روبه رو می شویم، می بینیم که هر کدام برای خود، اوراد و اذکار و دعاهای مخصوصی دارند و هیچ جای دنیا را نمی یابیم که مردمش از دعا جدا و بی نیاز باشند. حتی آن ها که بت می پرستند هم در معابدشان به خاک می افتند و دعا می خوانند.
شیخ جواهر طنطاوی، صاحب تفسیر معروف طنطاوی، از علمای بزرگ مصر است. او در اواخر عمرش با صحیفه سجادیه آشنا می شود و پس از آشنایی با آن کتاب ارزشمند، نامه ای به آیت الله مرعشی نجفی قدس سرّه می نویسد که جداً خواندنی است. او در قسمتی از آن نامه می نگارد:
و من الشقا انا الی الآن لم نقف علی هذا الاثر القیم الخالد من مواریث النبوه و اهل البیت و انی کلما تاملتها رایتها فوق کلام المخلوق و دون کلام الخالق؛ (17) این از بدبختی من بوده که تا امروز به این اثر جاودانه ای که از زبان اهل-بیت نبوت علیهم السلام صادر شده است، توجه نکرده ام. من هرچه در این کتاب دقت می کنم، آن را بالاتر از کلام مخلوق و پایین تر از کلام خالق می بینم.
دعای عرفه، دعای کمیل، دعای ندبه، مناجات شعبانیه و باقی ادعیه، حقایقی هستند که اگر بتوانیم با آن ها انس پیدا کنیم و لذت خواندن آن ها را درک نماییم و سپس به دیگران منتقل کنیم، در رفع مهجوریت و مظلومیت اهل بیت علیهم السلام کار بزرگی انجام داده ایم.
آیت الله مروی نقل می کند: «عصر روزی که حجاج ایرانی را در عربستان کشتند،
حکومت عربستان با دکتر عَدِّ مِرداش العُقیری تماس گرفت. او نویسنده معروف و از حقوق دان های درجه یک جهان عرب و مشاور حقوقی حُسنی مبارک بود و پطرُس غالی نیز از او دعوت کرده بود که به عنوان مشاور حقوقی به سازمان ملل برود. در تماسی که با او گرفتند، گفتند: «سریع به عربستان بیا که اگر ایران از این جریان به مجامع بین المللی شکایت کرد، شما به عنوان مشاور حقوقی ملک فهد بتوانی از نظر حقوقی این کشتار را توجیه کنی و این قضیه را قانونی جلوه دهی».
دکتر عَدِّ مِرداش روز قبل از عرفه به عربستان می رود، مُحرم می شود و در عرفات در خیمه رؤسای وهابیت مستقر می شود. آن ها برای او توجیه می آورند که ایرانی ها مشرک و مرتدند و می خواستند خانه خدا را خراب کنند، ما هم آن ها را کشتیم. حالا شما جریان حقوقی اش را درست کن.
عصر عرفه، دکتر به دو سه نفر از همراهانش _ که از حکومت سعودی بودند _ می گوید: مرا سمت چادر ایرانی ها ببرید تا ببینم آن ها چه کار می کنند؟! به طرف چادر ایرانی ها می آید و می بیند که صدای ضجه و گریه بلند است و دعایی می خوانند. میخ کوب می شود. کنار یکی از چادرها می نشیند و گوش می دهد. هرچه اطرافیان می گویند برویم، قبول نمی-کند و تا آخر دعا همان جا می نشیند.
بعداً متوجه می شود که ایرانی ها دعای عرفه امام حسین علیه السلام را قرائت می کنند؛ دعایی که امام با قرائت آن، با خدا راز و نیاز کرده است. با خود می گوید: این ها مشرک اند؟ این هایی که این حقایق بلند را دارند که من در طول عمرم نشنیده بودم، چگونه مشرک هستند؟!
او وقتی به مصر برمی گردد، تحقیقاتی درباره تشیع می کند و سرانجام شیعه می شود.
چند کتاب از ایشان منتشر شده که در یکی از آن ها مفصّل توضیح داده که چطور شیعه شده است». (18)
ما اگر بتوانیم در منبرها و صحبت هایمان عظمت ادعیه را مطرح کنیم، کار مهمی انجام داده ایم. در ایام حج، مسلمانان وقتی صدای دعای کمیلِ حاجی های ایرانی را می شنوند، منقلب می شوند. از خصوصیات مکتب تشیع _ که در هیچ مذهب دیگری پیدا نمی شود _ مسأله دعاست. هرکس با ادعیه معصومین علیهم السلام آشنا شود، تحت تأثیر قرار می گیرد.
دعا آثار بسیار شگرفی بر زندگی انسان و روح و روان او دارد. دعا انسان را به خدا نزدیک می نماید، او را بنده خدا می کند، به او امید و تحرک می دهد و رابطه انسان با خدا را مستحکم و قوی می گرداند.
بنابراین دعا جزو مسائل فطری ماست و نمک نشناسی است که انسان فقط در مواقع گرفتاری و هجوم مشکلات به درگاه الهی التجا و انابه کند و همین که حاجتش برآورده شد و به مرادش رسید، دست از دعا و نیایش بردارد و از آن بدتر، گاهی ناسپاسی و طغیان کند: ((وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعا رَبَّهُ مُنِیباً إِلَیهِ ثُمَّ إِذا خَوَّلَهُ نِعْمَهً مِنْهُ نَسِی ما کانَ یدْعُوا إِلَیهِ مِنْ قَبْلُ))؛ (19) «چون انسان را سختی رسد، پروردگار خویش را بخواند و به سوی او بازگردد و چون خدا نعمتی از جانب خویش به او دهد، آن سختی را _ که سابقاً خدا را برای رفع آن می خواند _ فراموش کند».
به راستی راز و رمز فضیلت دعا و تأکید آن در آیات و روایات در چیست؟ نیایش چه ضرورتی دارد و چرا انسان باید دعا کند؟!
دعا نوعی ارتباط با خالق و درخواست از او و ابراز نیاز به درگاه اوست؛ (20) چنان که پروردگار در قرآن کریم می فرماید: ((یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَی اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ))؛ (21) «ای مردم، شما به خدا نیازمندید، و خداست که بی نیازِ ستوده است» و در آیه ای دیگر می فرماید: ((وَاللَّهُ الْغَنِیُّ وَأَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ))؛ (22) «خداوند، بی نیاز [مطلق] است و شمایید که نیازمندید».
انسانی که این حقیقت (فقر محض) را درک کند و خود را محدود و سرتاپا نیاز ببیند، و از سوی دیگر بفهمد که پروردگار، بی همتا، بخشنده، مهربان و غنی است، به ضرورت دعا پی می برد و با افتخار و سربلندی، دست نیاز به آستان کبریایی او بلند می کند. او از ذات بی همتای الهی مدد می طلبد و این مسأله را برای خود و هم نوعانش ضروری می داند. حضرت علی علیه السلام فرمودند: «أعلم الناس بالله أکثرهم له مسأله؛ (23) آن کس که بیش تر از همه دعا می کند، بیش از دیگران خدا را می شناسد».
بنابراین امامان که به این حقیقت، معرفت کامل داشته و عجز و فقر خود را بیش تر احساس می کرده اند، از همه انسان ها بیش تر دعا می کردند. آنان با بی نیازی از مردم و آن چه در دست آنان است، خود را فقیر محضِ درگاه الهی معرفی می کردند.
امام حسین علیه السلام در دعای عرفه خود را این گونه معرفی می فرماید:
الهی أنا الفقیر فی غنای فکیف لا أکون فقیراً فی فقری؛ (24) خدایا! من در حال بی نیازی، فقیر هستم؛ پس چگونه در حال فقر، نیازمند و فقیر نباشم؟!.
بنابراین هرکس این ضرورت را احساس نکند و بپندارد که از خدا بی نیاز است، قطعاً در برهوت طغیان سقوط می کند. خداوند متعال که خالق همه موجودات است و کاملاً به نظام وجودی انسان آگاهی دارد، در این خصوص می فرماید: ((کَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَیَطْغَی أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَی))؛ (25) «حقاً که انسان سرکشی می کند، همین که خود را بی نیاز پندارد».
دعا به ساحت مقدس امام که ولی نعمت ما و واسطه فیض الهی است، اهمیت ویژه ای دارد. وظیفه هر انسان، دعا برای اوست.
تردیدی نیست که دعا از عبادت های عظیم است و آثار فراوانی دارد. دعا کردن راهی است برای آن که امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف را یاد کنیم و با آن عزیز ارتباط روحی و معنوی بگیریم. این ارتباط، ثمرات بسیاری برای رشد و کمال روحی ما دارد.
دعا کردن برای امام، نوعی عرض ارادت و محبت نسبت به اوست و قطعاً از سوی آن امام کریم بی پاسخ نخواهد ماند و ایشان، دعاکننده را مورد لطف و عنایت خاص خود قرار خواهد داد.
دعا کردن برای امام، یعنی آن وجود عزیز را بر بسیاری از موجودات و پدیده ها مقدم دانستن و وجود و نقش او را مدنظر قرار دادن. این موضوع، سبب زیاد شدن محبت آن بزرگوار در دل ها و جان ها می گردد؛ زیرا ذکر محبوب، باعث فراوانی محبت نسبت به او خواهد شد.
در سیره معصومین علیهم السلام دعا کردن جایگاه ویژه ای داشته است. علاوه بر سیره عملی، آنان احادیث گران بهایی نیز در ضرورت، فضایل و آثار دعا نیز برای انسان ها به یادگار گذاشته اند. (1) در این میان، ادعیه و زیارات مخصوص به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از جایگاه خاصی برخوردار است. کثرت این دعاها در میان گنجینه ادعیه، به ضرورت دعا برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف اشاره دارد.
اهل ولا چو روی به سوی خدا کنند اول به جان گمشده خود دعا کنند (2) ادامه مطلب ...